Burgertoppen en vernieuwing van democratie

Een initiatief van Universiteit Maastricht

De Belgische antropoloog en essayist David van Reybrouck heeft een interessante impuls gegeven aan het denken over vernieuwing van democratie.  In het verlengde van het werk van de bestuurskundige Bovens, ziet hij teruglopende participatie in formele politieke processen als een uiting van gebrekkige politieke representatie van grote groepen burgers.  Vooral lager opgeleiden zijn minder betrokken bij politieke besluitvorming en democratie wordt steeds meer diploma-democratie. Van Reybrouck ziet loting als een manier om tot een betere representatie te komen dan via verkiezingen. In België is dat uitgeprobeerd bij een nationale burgertop in 2011, de G1000. (http://www.g1000.org/nl/)

In het voetspoor van de Belgische G1000 zijn vanaf 2014 ook in veel Nederlandse steden burgertoppen georganiseerd. In Maastricht zijn twee burgertoppen georganiseerd, die beide gebruik hebben gemaakt van de methode van loting om burgers uit te nodigen (www.Maastricht200.nl).  In 2014 ging het om een stads brede burgertop met als thema ‘Gezondheid en zorg’:  het doel was om, na invoering van drie decentralisaties, te verkennen hoe burgers dachten over dit thema. In 2015 is een tweede top georganiseerd in Maastricht Noord-West, omdat relatief weinig mensen uit dat stadsdeel vertegenwoordigd waren in 2014. De kernvraag van die top was welke thema’s belangrijk zijn voor verbetering van het leven in Noord-West. Beide toppen zijn georganiseerd door de Universiteit Maastricht in samenwerking met de Gemeente Maastricht, burgers, buurtnetwerken, Welzijnsorganisatie Trajekt en de GGD. Op beide toppen kwam onder andere de behoefte aan kleinschalige, semi-publieke, gastvrije ontmoetingsplekken naar voren. Het idee daarbij was dat mensen wel voor elkaar willen zorgen, maar dat ze elkaar te veel als vreemden ervaren om nog initiatief te nemen voor contact.  Mensen komen elkaar steeds minder als vanzelfsprekend tegen omdat winkeltjes verdwijnen, scholen en sportgelegenheden fuseren, parken als ontoegankelijk worden ervaren. Veel groen wordt amper sociaal gebruikt.

Haken en ogen
In een stadsronde in 2017 is een nog eens teruggekeken op deze burgertoppen als experimenten van democratische vernieuwing. Hoewel beide dagen geslaagd waren, en het middel van loting meer diversiteit aan tafel bracht dan gewoonlijk, zitten er ook haken en ogen aan het fenomeen burgertop. Ook burgertoppen representeren vooral hoger opgeleiden, de organisatie ervan vraagt veel voorbereiding, de kosten zijn aanzienlijk, en de wederzijdse verwachtingen van burgers en bestuurders zijn vaak onuitgesproken en raken soms gefrustreerd. Een burgertop is geen magic bullet alles het gaat om vergroting van democratisch engagement bij de inrichting van stad en land.

Voor een impressie zie:

https://www.youtube.com/watch?v=GwIhvL9qE_c&t=5s

Voor een verslag zie:

http://www.klasienhorstman.nl/images/downloads/2015-Van%20stemmen%20naar%20spreken,%20verslag%20M200%20Burgertop%20Gezondheid%20en%20Zorg.pdf

Voor een korte analyse zie: Klasien Horstman (2015) Een burgertop over een gezonde en zorgzame stad. Experimenteren met de vierde D, In: Tijdschrift voor Gezondheidswetenschappen, jrg. 93, nr.7, 257-260.